Cholesterol is een soort lipide. Het is een wasachtige, vetachtige stof die je lever van nature produceert. Het is van vitaal belang voor de vorming van celmembranen, bepaalde hormonen en vitamine D.
Cholesterol lost niet op in water, dus kan het niet uit zichzelf door je bloed reizen. Om te helpen cholesterol te vervoeren, produceert je lever lipoproteïnen.
Lipoproteïnen zijn deeltjes gemaakt van vet en eiwit. Ze vervoeren cholesterol en triglyceriden, een ander type lipide, door je bloedbaan. De twee belangrijkste vormen van lipoproteïnen zijn lipoproteïnen met een lage dichtheid (LDL) en lipoproteïnen met een hoge dichtheid (HDL).
LDL-cholesterol is cholesterol dat wordt vervoerd door lipoproteïnen met een lage dichtheid. Als je bloed te veel LDL-cholesterol bevat, kan de diagnose hoog cholesterol gesteld worden. Zonder behandeling kan een hoog cholesterolgehalte leiden tot veel gezondheidsproblemen, waaronder een hartaanval en beroerte.
Hoge cholesterol veroorzaakt in het begin zelden symptomen. Daarom is het belangrijk om je cholesterolgehalte regelmatig te laten controleren.
Hoge cholesterol symptomen
In de meeste gevallen is hoge cholesterol een “stille” aandoening. Het veroorzaakt meestal geen symptomen. Veel mensen realiseren zich niet eens dat ze een hoog cholesterol hebben totdat ze ernstige complicaties krijgen, zoals een hartaanval of beroerte.
Daarom is een routinematige cholesteroltest belangrijk. Als je 20 jaar of ouder bent, vraag dan aan je arts of je een routine cholesteroltest moet laten doen.
Het eten van te veel voedingsmiddelen die veel cholesterol, verzadigde vetten en transvetten bevatten, kan je risico op het ontwikkelen van een hoog cholesterol verhogen. Leven met obesitas kan je risico ook verhogen. Andere leefstijlfactoren die kunnen bijdragen aan een hoog cholesterol zijn inactiviteit en roken.
Je genetische aanleg kan ook van invloed zijn op je kans op een hoog cholesterol. Genen worden doorgegeven van ouders op kinderen. Bepaalde genen instrueren je lichaam hoe het cholesterol en vetten moet verwerken. Als je ouders een hoog cholesterol hebben, loop jij misschien een groter risico om het ook te krijgen.
In zeldzame gevallen wordt een hoog cholesterol veroorzaakt door familiaire hypercholesterolemie. Deze genetische aandoening voorkomt dat je lichaam LDL verwijdert. Volgens het National Human Genome Research InstituteTrusted Source hebben de meeste volwassenen met deze aandoening een totaal cholesterolgehalte van meer dan 300 milligram per deciliter en een LDL-gehalte van meer dan 200 milligram per deciliter.
Andere gezondheidsproblemen, zoals diabetes en hypothyreoïdie, kunnen ook je risico op het ontwikkelen van een hoog cholesterol en gerelateerde complicaties verhogen.
LDL-cholesterol, of “slecht cholesterol
LDL-cholesterol wordt vaak “slecht cholesterol” genoemd. Het vervoert cholesterol naar je slagaders. Als je te veel LDL-cholesterol hebt, kan het zich ophopen op de wanden van je slagaders.
Deze ophoping wordt ook wel cholesterolplaque genoemd. Deze plaque kan je slagaders vernauwen, de bloedstroom beperken en het risico op bloedstolsels verhogen. Als een bloedstolsel een slagader in je hart of hersenen blokkeert, kan dit een hartaanval of beroerte veroorzaken.
HDL-cholesterol, of “goede cholesterol
HDL-cholesterol wordt ook wel “goede cholesterol” genoemd. Het helpt LDL-cholesterol terug te sturen naar de lever om uit het lichaam te worden verwijderd. Dit helpt voorkomen dat cholesterol plaque opbouwt in je slagaders.
Wanneer je gezonde HDL-cholesterolwaarden hebt, kan dit helpen om je risico op bloedstolsels, hartaandoeningen en beroertes te verlagen.
Triglyceriden, een ander soort lipide
Triglyceriden zijn een ander soort lipiden. Ze verschillen van cholesterol. Terwijl je lichaam cholesterol gebruikt om cellen en bepaalde hormonen op te bouwen, gebruikt het triglyceriden als energiebron.
Wanneer je meer calorieën eet dan je lichaam meteen kan gebruiken, zet het die calorieën om in triglyceriden. Het slaat triglyceriden op in je vetcellen. Het gebruikt ook lipoproteïnen om triglyceriden door je bloedbaan te laten circuleren.
Als je regelmatig meer calorieën eet dan je lichaam kan gebruiken, kunnen je triglycerideniveaus te hoog worden. Dit kan je risico op verschillende gezondheidsproblemen verhogen, waaronder hartaandoeningen en beroertes.
Je arts kan met een eenvoudige bloedtest je triglyceridengehalte en je cholesterolgehalte meten.
Je cholesterolgehalte laten controleren
Als je 20 jaar of ouder bent, raadt de American Heart AssociationTrusted Source aan om je cholesterolgehalte minstens om de 4 tot 6 jaar te laten controleren. Als je een geschiedenis hebt met een hoog cholesterolgehalte of andere risicofactoren voor hart- en vaatziekten, kan je arts je aanmoedigen om je cholesterolgehalte vaker te laten controleren.
Je arts kan een lipidenpanel gebruiken om je totale cholesterolgehalte te meten, evenals je LDL-cholesterol-, HDL-cholesterol- en triglyceridengehalte. Je totale cholesterolgehalte is de totale hoeveelheid cholesterol in je bloed. Het omvat LDL- en HDL-cholesterol.
Als je totale cholesterolgehalte of LDL-cholesterolgehalte te hoog is, kan je arts het volgende doen
Je lichaam heeft wat cholesterol nodig om goed te functioneren, waaronder wat LDL. Maar als je LDL-gehalte te hoog is, kan dit je risico op ernstige gezondheidsproblemen verhogen.
In 2018 hebben het American College of Cardiologists en de American Heart Association hun aanbevelingen voor de behandeling van hoog cholesterol bijgewerktTrusted Source.
Volgens de nieuwe richtlijnen analyseren behandelingsaanbevelingen naast je cholesterolgehalte ook andere risicofactoren voor hartaandoeningen, zoals familiegeschiedenis en andere gezondheidskwesties. De richtlijnen gebruiken al deze factoren om de algemene kans van een persoon op het ontwikkelen van complicaties in de komende 10 jaar te overwegen.
Risicofactoren voor hoog cholesterol
Je loopt mogelijk een hoger risico op het ontwikkelen van een hoog cholesterol als je:
- leeft met overgewicht
- veel verzadigde vetten en transvetten consumeert, zoals in fastfood
- weinig lichaamsbeweging hebt
- tabaksproducten rookt
- een familiegeschiedenis van hoge cholesterol hebt
- diabetes, nierziekte of hypothyreoïdie hebben
Mensen van alle leeftijden, geslachten en etniciteiten kunnen een hoog cholesterol hebben.
Complicaties van hoog cholesterol
Zonder behandeling kan hoge cholesterol plaque in je slagaders veroorzaken. Na verloop van tijd kan deze plaque je slagaders vernauwen. Deze aandoening staat bekend als atherosclerose.
Atherosclerose is een ernstige aandoening. Het kan de bloedstroom door je slagaders beperken. Het verhoogt ook je risico op het ontwikkelen van gevaarlijke bloedstolsels.
Atherosclerose kan leiden tot veel levensbedreigende complicaties, zoals:
- beroerte
- hartaanval
- angina, of pijn op de borst
- hoge bloeddruk
- perifere vaatziekte
- chronische nierziekte
Een hoog cholesterolgehalte kan ook de galbalans verstoren, waardoor je meer risico loopt op galstenen. Bekijk de andere manieren waarop een hoog cholesterolgehalte je lichaam kan beïnvloeden.
Hoe cholesterol verlagen
Als je een hoog cholesterol hebt, kan je arts je aanraden om je levensstijl te veranderen om het te helpen verlagen. Hij of zij kan bijvoorbeeld aanraden om je dieet, bewegingsgewoonten of andere aspecten van je dagelijkse routine te veranderen. Als je rookt, zal hij of zij je waarschijnlijk adviseren om te stoppen.
Je arts kan je ook medicijnen of andere behandelingen voorschrijven om je cholesterolgehalte te helpen verlagen. In sommige gevallen kan hij of zij je doorverwijzen naar een specialist voor meer zorg.
Cholesterol verlagen met voeding
Om je te helpen een gezond cholesterolgehalte te bereiken en te behouden, kan je arts veranderingen in je dieet aanbevelen.
Ze kunnen je bijvoorbeeld adviseren om
- je inname van voedsel met veel cholesterol, verzadigde vetten en transvetten te beperken
- te kiezen voor magere eiwitbronnen, zoals kip, vis en peulvruchten
- een grote verscheidenheid aan vezelrijk voedsel te eten, zoals fruit, groenten en volle granen
- kies gebakken, gebraden, gestoomd, gegrild en geroosterd voedsel in plaats van gefrituurd voedsel
- vermijd waar mogelijk fastfood en suikerrijke, voorverpakte opties
- Voedingsmiddelen met veel cholesterol, verzadigde vetten of transvetten zijn onder andere rood vlees, orgaanvlees, eigeel en vetrijke zuivelproducten
- bewerkte voedingsmiddelen gemaakt met cacaoboter of palmolie
- gefrituurd voedsel, zoals chips, uienringen en gebakken kip
- bepaalde gebakken voedingsmiddelen, zoals sommige koekjes en muffins
Het eten van vis en andere voedingsmiddelen die omega-3 vetzuren bevatten kan ook helpen om je LDL-waarden te verlagen. Bijvoorbeeld zalm, makreel en haring zijn rijke bronnen van omega-3. Walnoten, amandelen, gemalen lijnzaad en avocado’s bevatten ook omega-3.
Huismiddeltjes om cholesterol op natuurlijke wijze te verlagen
In sommige gevallen kun je je cholesterolgehalte verlagen zonder medicijnen te nemen. Het kan bijvoorbeeld voldoende zijn om voedzaam te eten, regelmatig te bewegen en het roken van tabaksproducten te vermijden.
Sommige mensen beweren ook dat bepaalde kruiden- en voedingssupplementen kunnen helpen om het cholesterolgehalte te verlagen. Er zijn bijvoorbeeld beweringen gedaan over
- knoflook
- meidoorn
- astragalus
- rode gist rijst
- plantensterol- en stanolsupplementen
- blonde psyllium, gevonden in psylliumzaadschil
- gemalen lijnzaad
Het niveau van bewijs ter ondersteuning van deze claims varieert echter. Ook heeft de Food and Drug Administration (FDA) geen van deze producten goedgekeurd voor de behandeling van hoog cholesterol. Er is meer onderzoek nodig om erachter te komen of ze kunnen helpen bij de behandeling van deze aandoening.
Overleg altijd met je arts voordat je kruiden- of voedingssupplementen gaat gebruiken. In sommige gevallen kunnen ze een wisselwerking hebben met andere medicijnen die je gebruikt.
Hoe hoog cholesterol voorkomen
Je kunt de genetische risicofactoren voor een hoog cholesterolgehalte niet beheersen. Leefstijlfactoren kunnen echter wel worden beheerst.
Om uw risico op het ontwikkelen van een hoog cholesterol te verlagen:
- Eet een voedzaam dieet met weinig cholesterol en dierlijke vetten, en veel vezels.
- Vermijd overmatig alcoholgebruik.
- Zorg voor een gematigd gewicht.
- Doe regelmatig aan lichaamsbeweging.
- Vermijd roken.
Volg de aanbevelingen van uw arts voor routinematig cholesterolonderzoek. Als u risico loopt op een hoog cholesterol of coronair hart.